بیوتکنولوژی چیست؟

واژه بيوتكنولوژي (زيست فناوري) نخستين بار در سال 1919 توسط Karl Ereky  به مفهوم كاربرد علوم زيستي و اثر متقابل آن ها در فناوري هاي ساخت بشر به كار برده شد (1). به طور كلي هر گونه فعاليت هوشمندانه بشر درخلق، بهبود و عرضه محصـــولات گوناگون با استفاده از موجودات زنده مخصوصاً از طريق دستكاري ژنتيكي آنها در سطـح مولكـولي، در حوزه بيوتكنولوژي قرار مي­گيرد (1).
 برخي كاربردهاي سنتي زيست فناوري عبارتند از:  اصلاح نباتات و دام، تهيه نان ، ماست و پنير كه سپس توليد انواع آنتي بيوتيك ها، انسولين انساني و اينترفرون را نيز شامل گرديد (2 و 3). در حال حاضر با ظهور فناوري DNA نوتركيب، دستكاري ژن ها و انتقال ژن از يك موجود زنده به ديگري يا به عبارت ديگر مهندسي ژنتيك ، ظرفيت بهره گيري از اين فناوري به نحو فزاينده‌اي افزايش يافته است (4).
كميته ملي زيست­فناوري كشور بيوتكنولوژي را اينگونه تعريف كرده است: بيوتكنولوژي (زيست فناوري) عبارت است از كاربرد علوم مختلف در استفاده مستقيم يا غير مستقيم از موجودات زنده، قسمتي از بدن و يا فرآورده هاي آنها در اشكال طبيعي يا تغيير يافته. به عبارت ديگر، زيست فناوري شامل عضوي از فناوري هاست كه در آن از موجودات زنده و يا اجزاي آنها بهره گرفته مي­شود (5).
اين تعريف، گستره وسيعي از رشته هاي مختلف علوم و فنون را در بر مي گيرد. چنانكه مي­توان زمينه هاي فعاليت زيست فناوري را در بخش هاي كشاورزي، پزشكي ، دام و آبزيان، فراورده­هاي غذايي و داروئي ، صنعت و محيط زيست فراهم نمود. پيشرفت­هاي چشم­گير زيست فناوري در دهه­هاي اخير (به ويژه پس از دستيابي به روش­هاي نوين مهندسي ژنتيك در جداسازي ژن­ها، دستكاري و انتقال آنها از موجودي به موجود ديگر) آن را به عنوان يكي از مهمترين فناوري هاي مولد در حال و آينده معرفي كرده است.
به طور كلي زيست فناوري يكي از محورهاي اساسي توسعه در بسياري از كشورها قلمداد شده و در تنظيم راهكارها و برنامه هاي ملي توجه جدي به آن معطوف گرديده است (5).
در  قرن 21  با توجه به افزايش بي رويه جمعيت و نياز به تأمين مواد غذايي، زيست فناوري كشاورزي مورد توجه خاص قرار گرفته است.  گياهان زراعي تراريخته پرمحصول و مقاوم گوناگوني مانند ذرت، برنج، سويا، گوجه فرنگي و گندم توليد شده و تكنيك‌هاي نوين زيست فناوري در افزايش توليد شير و گوشت دام موثر واقع شده‌اند.
تأمين سلامت و بهداشت جمعيت بيش از شش ميلياردي ساكنان كره زمين از طريق توليد داروهاي نوتركيب و واكسن ها، دستيابي به روش‌هاي درمان كم هزينه بيماري‌ها، يافتن درمان بيماري‌هاي صعب العلاج و تشخيص سريع‌تر و مؤثرتر بيماري هاي گوناگون از جمله بيماري‌هاي ژنتيكي از وظايف زيست فناوري پزشكي مي­باشد.
رويكرد جديد به محيط زيست در قرن حاضر، در نظر گرفتن آن به عنوان يك جزء‌ از سرمايه ملي كشورها و در نتيجه لزوم حفظ آن با استفـاده از زيست فناوري از مهم ترين دغدغه هاي بشر در قرن حاضر است. حذف مؤثر آلاينده‌هاي محيطي خطرناك از محيط زيست با استفاده از ميكروارگانيسم‌هاي پالايشگر آلودگـي و استـفاده از تكنيك‌هاي حفظ، نگهداري و حراست از ذخاير ژنتيكي كشور از جمله كاربردهاي زيست فناوري در زمينه محيط زيست مي باشد.
كاربردهاي زيست فناوري در صنعت كه منجر به توليد محصولات گوناگون با صرف هزينه و انرژي كمتر، ضايعات‌ اندك و از همه مهمتر با كمترين اثر مخرب بر محيط زيست مي شود،  باعث شده كه از اين فناوري به عنوان يكي از پاكترين و در عين حال سودآور‌ترين بخش هاي صنعت ياد شود. زيست فناوري همچنين توليد محصولات نويني را كه قبلاً از روش هاي ديگر امكان توليد آن وجود نداشته يا بسيار سخت و دشوار بوده، ممكن ساخته است.